Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ακούσει για κάποιες διατροφικές διαταραχές όπως είναι η ψυχογενής ανορεξία, η ψυχογενής βουλιμία και η επεισοδιακή υπερφαγία. Ωστόσο, υπάρχει και το σύνδρομο της νυχτερινής υπερφαγίας (NES), το οποίο «ταλαιπωρεί» το 1,5% του γενικού πληθυσμού. Τι γνωρίζουμε για αυτό; Υπάρχουν διαγνωστικά κριτήρια που να ορίζουν το σύνδρομο της νυχτερινής υπερφαγίας; Και αν κάποιος θελήσει να το αντιμετωπίσει, υπάρχει λύση;
Το 1955 ήταν η πρώτη φορά που περιγράφτηκε το σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας από μια ομάδα επιστημόνων, οι οποίοι βασίστηκαν σε κλινικές παρατηρήσεις διατροφικών διαταραχών μιας ομάδας παχύσαρκων ατόμων που έπρεπε να χάσουν βάρος. Παίζει βασικό ρόλο στην εμφάνιση της παχυσαρκίας, καθώς η πρόσληψη τροφής κοντά στην ώρα του ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού λίπους και σωματικού βάρους, και αποτελεί συχνότερο φαινόμενο σε άτομα παχύσαρκα.
Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που οδηγούν στην εμφάνιση αυτού του συνδρόμου, οι οποίοι είναι η διαταραχή πρόσληψης τροφής, διάθεσης και ύπνου. Αυτά πιθανόν να συνδέονται μέσω νευροενδοκρινολογικών μηχανισμών, που αφορούν στα επίπεδα κορτιζόλης, μελατονίνης, γκρελίνης και λεπτίνης. Παράλληλα και η κληρονομικότητα παίζει ρόλο στην εμφάνισή του, καθώς μελέτες έδειξαν ότι τα παιδιά που έχουν μητέρα με το σύνδρομο εμφανίζουν 7,8 φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν και εκείνα τα σημάδια του συνδρόμου.
Εμβαθύνοντας στα αίτια που οδηγούν στην εμφάνιση του συνδρόμου, παρατηρείται πως στα άτομα που το παρουσιάζουν υπάρχει αποτυχία της λεπτίνης να αυξηθεί τη νύχτα, οπότε δεν περιορίζεται η όρεξη τη νύχτα και έτσι το άτομο οδηγείται σε αυξημένα τσιμπολογήματα. Επιπλέον, είναι αυξημένα τα επίπεδα της κορτιζόλης τους στο αίμα και εμφανίζεται μειωμένη νυχτερινή αύξηση της μελατονίνης, κατάσταση που συντηρεί την αϋπνία. Όσον αφορά τα ψυχολογικά αίτια, το άγχος που συνήθως κυριαρχεί στη ζωή τους επηρεάζει τη λειτουργία των ορμονικών συστημάτων, με συνέπεια να επηρεαστεί η πρόσληψη τροφής. Μάλιστα, μελέτη έδειξε πως το 74% των ατόμων με το σύνδρομο εμφάνιζαν τα συμπτώματα του συνδρόμου σε περιόδους με αυξημένο άγχος.
Υπάρχουν άτομα που εμφάνισαν το σύνδρομο αυτό λόγω δίαιτας ή μειωμένης πρόσληψης τροφής μέσα στην ημέρα λόγω υποχρεώσεων. Τα άτομα, λοιπόν, αυτά καταναλώνουν ελάχιστη τροφή μέσα στη μέρα, οπότε το βράδυ νιώθουν ιδιαίτερη κούραση και προσλαμβάνουν περισσότερο τροφή ως επιβράβευση, αλλά και για να αισθανθούν καλύτερα. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που επαναλαμβάνεται.
Τα διαγνωστικά κριτήρια έχουν τροποποιηθεί πολλές φορές από διαφορετικούς συγγραφείς, παρόλα αυτά μπορούμε να σημειώσουμε πως τα βασικά κριτήρια είναι τα εξής:
– πρόσληψη του 50%, ή και περισσότερο, των συνολικών θερμίδων μετά τις 7μ.μ
– αϋπνία
– ξύπνημα 3-4 φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας (όταν τα υπόλοιπα άτομα σηκώνονται 1-2 φορές)
– έλλειψη όρεξης για φαγητό το πρωί
– κακή διάθεση το πρωί
– τα άτομα αυτά έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, βιώνουν έντονη θλίψη και άγχος, έχουν κατάθλιψη
– επαναλαμβάνεται αυτή η συμπεριφορά τουλάχιστον 2 μήνες
Φυσικά, ένα άτομο που πάσχει από αυτό το σύνδρομο δεν είναι απαραίτητο να εμφανίζει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά συγχρόνως.
Οι τροφές που προτιμούν να καταναλώνουν είναι συνήθως πλούσιες σε υδατάνθρακες και σε μικρότερο ποσοστό πρωτεΐνες. Η κατανάλωση υδατανθράκων έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή της σεροτονίνης, μιας ορμόνης που μας ηρεμεί και μας ανεβάζει τη διάθεση. Συνήθως αυτά τα τρόφιμα που επιλέγουν είναι συγχρόνως πλούσια σε λίπος, ζάχαρη και αλάτι.
Αν τελικά διαπιστώσει κάποιος ότι πάσχει από το σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας, πώς μπορεί να το αντιμετωπίσει; Αρχικά, θα μπορούσε να κάνει μέσα στη μέρα μικρά και συχνά γεύματα, ώστε να ρυθμιστούν σιγά σιγά οι ορμόνες μελατονίνη, κορτιζόλη, λεπτίνη και γκρελίνη. Ακόμη, συστήνεται να μην υπερκαταναλώνει καφεΐνη, αλκοόλ και νικοτίνη. Ας αφήσει δίπλα στο κρεββάτι του ένα ποτήρι νερό και κάποιο υγιεινό σνακ σε περίπτωση που ξυπνήσει κατά τη διάρκεια της νύχτας με έντονη ανάγκη για να φάει κάτι. Με αυτόν τον τρόπο δεν θα χρειαστεί να πάει στην κουζίνα και έτσι πιθανόν θα αποτραπεί η κατανάλωση μεγαλύτερης ποσότητας τροφής. Επίσης, όπως όταν προσέχουμε τη διατροφή μας και τοποθετούμε διάφορες λιχουδιές σε απομακρυσμένα ντουλάπια και υγιεινές τροφές σε θέσεις εύκολα προσβάσιμες, έτσι και εδώ μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ίδια τακτική. Επιπλέον, σε πολλά άτομα τους βοηθάει η καταγραφή ημερολογίου τροφίμων, δηλαδή το να γράφουν τι ακριβώς τρώνε, τις ποσότητες των τροφίμων και τις ώρες που τα κατανάλωναν, όπως επίσης και ποια ήταν τα συναισθήματά τους πριν και μετά από κάθε γεύμα. Ακριβώς επειδή το σύνδρομο αυτό συνοδεύεται από ασταθείς ψυχολογικές καταστάσεις (άγχος, θυμό, τύψεις, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη), η βοήθεια από κάποιον ψυχολόγο ίσως να θεωρηθεί απαραίτητη.
