Ζούμε σε μια εποχή, όπου οι περισσότεροι άνθρωποι είναι μονίμως αγχωμένοι! Αγχωμένοι για τη δουλειά που έχουν ή μάλλον που δεν έχουν, τα χρήματα, την υγεία τους, τις προσωπικές τους σχέσεις και η λίστα δεν έχει τελειωμό. Βέβαια, υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο οξύ και στο χρόνιο στρες, καθώς η ανταπόκριση του οργανισμού διαφέρει όπως επίσης και η διατροφική συμπεριφορά του ατόμου που το εμφανίζει.
Τι συμβαίνει λοιπόν στον οργανισμό όταν πρέπει να αντιμετωπίσει ένα οξύ στρες και τι όταν το στρες είναι μακροχρόνιο;
Όταν αντιλαμβανόμαστε μια άμεση απειλή (οξύ στρες), ο εγκέφαλος στέλνει μήνυμα σε διάφορα συστήματα, συμπεριλαμβανομένου του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (ΥΥΕ), και ενεργοποιεί τις ορμόνες του στρες. Η ενεργοποίηση αυτή πυροδοτεί ένα καταρράκτη εκδηλώσεων, για να προετοιμαστεί ο οργανισμός για δράση. Η κατάσταση αυτή αναφέρεται συχνά ως απόκριση «πάλης ή φυγής»(«fight or flight») και εξελίχθηκε ως ένας μηχανισμός επιβίωσης, επιτρέποντάς μας να αντιδρούμε γρήγορα σε απειλητικά για τη ζωή συμβάντα.
Σε μια υγιή απόκριση στο στρες, τα επίπεδα των ορμονών του στρες, όπως είναι η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη, αυξάνουν για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της κατάστασης και έπειτα πέφτουν ραγδαία, όταν αυτή έχει αντιμετωπιστεί.
Στο χρόνιο στρες υπάρχει μια παρατεταμένη έκθεση στις ορμόνες του στρες, ειδικά στην κορτιζόλη, και ο οργανισμός μπορεί να μην επιστρέψει στην ομοιόσταση (μια υγιής κατάσταση ηρεμίας). Αυτό μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία και να επηρεάσει αρνητικά το ανοσοποιητικό, το καρδιαγγειακό και το κεντρικό νευρικό σύστημα.
Τι συμβαίνει με την ποσότητα τροφής που καταναλώνει κάποιος όταν στρεσάρεται; Στο οξύ στρες υψηλής έντασης, όπως σε συνθήκες μιας σοβαρής φυσικής απειλής, η όρεξη καταστέλλεται. Παρόλα αυτά, λιγότερο έντονο αλλά πιο μακροχρόνιο στρες, όπως η πίεση στην εργασία, μπορεί να επηρεάσει τη διατροφική συμπεριφορά με διάφορους τρόπους. Εκτιμάται ότι περίπου 30% των ατόμων τρώνε λιγότερο από ό,τι συνήθως όταν στρεσάρονται, ενώ οι περισσότεροι τρώνε περισσότερο.
Οι αρουραίοι στους οποίους δίδεται σταθερή ποσότητα φαγητού, σε απάντηση στο στρες τρώνε λιγότερο και χάνουν βάρος. Όμως, τρώνε περισσότερο όταν εκτίθενται σε νόστιμη τροφή παρά στη συνηθισμένη τους τροφή, παρατήρηση που υποδηλώνει ότι τα απολαυστικά τρόφιμα μπορεί να συνεισφέρουν στην ελάφρυνση των συμπτωμάτων του στρες.
Οι άνθρωποι συνεχώς εκτίθενται σε απολαυστικές τροφές. Μερικοί χρησιμοποιούν το φαγητό ως ένα τρόπο να ανακουφιστούν από το στρες και να αντιμετωπίσουν αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις, ενώ άλλοι όχι. Στα άτομα που ελέγχουν αυστηρά τη διαιτητική τους πρόσληψη, το στρες μπορεί να υπερισχύσει του συνειδητού ελέγχου, οδηγώντας σε υπερκατανάλωση των «απαγορευμένων τροφίμων». Αυτό συμβαίνει διότι ξοδεύουν τόσο πολλή ενέργεια στον έλεγχο της βιολογίας τους, ώστε οι πόροι που απομένουν είναι περιορισμένοι για να αντιμετωπίσουν τις καθημερινές δυσκολίες. Έτσι, όταν αγχώνονται χάνουν τον έλεγχο και εάν υπάρχουν διαθέσιμα τρόφιμα θα τα φάνε. Και όχι μόνο αυτό, αλλά είναι τόσο συνηθισμένοι να προσπερνούν τις βιολογικές ανάγκες τους, ώστε αγνοούν ή παρερμηνεύουν τα σήματα «πάλης ή πτήσης» του σώματος. Έχει προταθεί ότι εκείνα τα άτομα που είναι περισσότερο «συντονισμένα» με τα ερεθίσματα που αφορούν την πείνα και το μεταβολισμό τους είναι αυτά που τρώνε λιγότερο ως απάντηση στο στρες.
Υπό συνθήκες στρες ο μεταβολισμός του σώματος μπορεί να βρεθεί υπό πίεση. Μια επακόλουθη πιθανή επίδραση είναι στο ανοσοποιητικό σύστημα: μειώνει τις άμυνές του και μας αφήνει ενδεχομένως περισσότερο εκτεθειμένους σε λοιμώξεις και ασθένειες. Για να δημιουργηθεί αδρεναλίνη απαιτείται βιταμίνη C. Όταν τα επίπεδα αδρεναλίνης είναι υψηλά κατά τη διάρκεια μεγάλων περιόδων στρες, απαιτείται περισσότερη βιταμίνη C. Εάν αυτό δεν επιτυγχάνεται μέσω της κατανάλωσης πολλών τροφίμων πλούσιων σε βιταμίνη C, όπως τα πορτοκάλια, τα ακτινίδια, τα μούρα, οι πιπεριές, οι πατάτες και το μπρόκολο, μερικά μέρη του σώματος, όπως το ανοσοποιητικό σύστημα, μπορεί να παρουσιάσουν έλλειψη.
Σε περίπτωση που βρισκόμαστε σε μακροχρόνιο στρες, τι θα πρέπει να περιλαμβάνει η Nutrition μας καθημερινά; Θα πρέπει να καταναλώνουμε άφθονα τρόφιμα πλούσια σε β-καροτένιο, όπως τα καρότα, τα σκούρα πράσινα λαχανικά και τα κίτρινα και πορτοκαλί φρούτα. Επίσης, η τακτική κατανάλωση της βιταμίνης C (όπως αναφέρθηκε παραπάνω), του φυλλικού οξέος και του ψευδαργύρου, είναι ζωτικής σημασίας για να λειτουργεί το ανοσοποιητικό σύστημα και να προστατεύει ενάντια στις λοιμώξεις. Το φυλλικό οξύ βρίσκεται στα μαυρομάτικα φασόλια, το σπανάκι και άλλα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ενώ καλές πηγές ψευδαργύρου είναι το καβούρι, τα στρείδια, το φύτρο σιταριού, το συκώτι, οι σπόροι κολοκύθας και το κόκκινο κρέας.
Επιπλέον, οι ανάγκες του σώματος για πρωτεΐνες μπορούν επίσης να αυξηθούν οπότε είναι ιδιαίτερα σημαντικό να καταναλώνουμε ψάρι, κοτόπουλο, γαλοπούλα, άπαχα κόκκινα κρέατα, αβγά, γάλα ή όσπρια στα γεύματα. Τα λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, η πέστροφα, ο τόνος και οι σαρδέλες είναι πολύ καλές επιλογές, επειδή παρέχουν απαραίτητα λίπη, σημαντικά για τη ρευστότητα του αίματος. Έτσι, μπορεί να βοηθήσουν να αντιστραφεί η επίδραση της αδρεναλίνης στην πήξη του αίματος.
Η διατροφή κατά του στρες είναι, στην πραγματικότητα, η κατανάλωση μιας υγιεινής ισορροπημένης δίαιτας μέσω σοφών επιλογών τροφίμων. Η τακτική άσκηση είναι επίσης σημαντική, καθώς μπορεί να προωθήσει την παραγωγή των ενδορφινών (φυσικών βελτιωτικών της διάθεσης) και να βελτιώσει τη φυσική κατάσταση. Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε συνεχές στρες πρέπει να αναθεωρήσουν τον τρόπο ζωής τους ή να ζητήσουν επαγγελματική βοήθεια.
